KİMYASAL RİSK FAKTÖRLERİ

KİMYASAL RİSK FAKTÖRLERİ

ü  PATLAYICI MADDE (E): Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir.

ü  Oksitleyici madde (O) : Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir

ü  Çok kolay alevlenir madde (F+) : 0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.

ü  Kolay alevlenir madde (F) :

            a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,

            b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,

            c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki,

            d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.

ü  Alevlenir madde (F) : Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.

ü  Çok toksik madde (T+) : Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

ü  Toksik madde (T)  : Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

ü  Zararlı madde (Xn) : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

ü  Aşındırıcı madde (C) : Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.

ü  Tahriş edici madde (Xi) : Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokaleritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir.

ü  Kanserojen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

·         Kategori 1;İnsan için Kanserojen Olduğu Bilinen Maddeler.

·         Kategori 2 ;İnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler

·         Kategori 3 ;İnsandaKanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat VerilerinYetersiz Olduğu  Maddeler

ü  Mutajenmadde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

ü  Üreme için toksikmadde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

ü  Çevre için tehlikeli madde (N): Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.

ü  Tehlike: Birkimyasalmaddeninyapısalözelliğinedeniylezararvermepotansiyelidir.

ü  Risk:Kimyasalmaddeninzararvermepotansiyelininçalışmave/veyamaruziyetkoşullarındaortayaçıkmasıolasılığıdır.

ü  Akut: Birkimyasalmaddeninetkisininaniveyaçokkısasüredegelişmesidir

ü  Kronik: Birkimyasalmaddeninetkisinintekrarlananmaruziyetlersonucundauzundönemdegelişmesidir

ü  Limit değerler konusunda yaygın olarak, “eşik sınır değer(ESD)” ve “müsade edilen azami konsantrasyon(MAK değer)” kullanılmaktadır.

·         ESD kavramı, zaman ağırlıklı ortalama değerdir.

·         MAK değer kavramı ise, daha çok toksik etkisi olan maddeler için uygun olan bu kavram, etkenin hiç bir zaman aşmaması gereken bir düzeye işaret eder.  Bu düzey aşılırsa hemen akut şeklinde bir zararlı etki meydana gelir

ü  EINECS   :  Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.

ü  CAS        :  Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.

ü  TWA       :  8 saatlik referans zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama.

ü  STEL       :  Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer.

ü  mg/m³        : 20^OC sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı)   basınçtaki  1 m³  havada bulunan maddenin miligramcinsinden miktarı.

ü   ppm          : 1 m³  havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m³).

PARPATA GÖRE KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI

I-PARLAYICI PATLAYICI VE TEHLİKELİ MADDELER

ü  1-A- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları

ü  1-B- Parlayıcı Katı Maddeler (Magnezyum ve benzeri Parlayıcı katı maddeler ve Alaşımları)

ü  1-C- Parlayıcı Patlayıcı Maddeler (Nitroselüloz, Selüloit ve benzeri Parlayıcı Patlayıcı Maddeler)

ü  1-Ç- Karpit (Kalsiyum Karbür) ve Asetilen

ü  1-D- Uçucu, Parlayıcı sıvılarla hazırlanan tabanca boyaları

ü  1-E- Un, yem benzeri maddeler,

ü  1-F- Nişasta ve benzeri maddeler

II-SICAK VE SOĞUK KOROZİF MADDELER

ü  II-A- Nitrik asit, Sülfürik asit, Hidroklorik asit,

ü  II-B- NaOH, KOH, Ca(OH)2 vs (Sodyum hidroksit, Potasyum hidroksit, Kalsiyum hidroksit)

ü  II-C- Hidroflorikasit,

ü  II-Ç- Katı Karbondioksit (kurubuz),

III-ZEHİRLEYİCİ, TAHRİŞ EDİCİ

ü  III-A- Kurşun ve Kurşun Alaşımları veya Kurşun Bileşikleri,

ü  III-B- Fosfor ve Bileşikleri,

ü  III-C- Zehirleyici, tahriş edici ve zararlı katı veya sıvı haldeki maddeler,

ü  III-Ç- Zehirleyici, tahriş edici ve zararlı sıvı veya gaz haldeki maddeler.

ü  III-D- Maden kömürü katranından elde edilen aromatik hidrokarbonlar  (Benzen, Naftalin, Antrasen) ve Türevleri (Toluen, Ksilen, Fenol,  Krezol) ve benzerleri,

ü  III-E- Zehirleyici, tahriş edici ve zararlı sıvı veya gaz haldeki bir kısım maddeler,

ü  III-F- Hayvansal ve bitkisel maddeler.

 

·         Asbestli çalışmalarda  TWA  0.1 lif/cm³ değeri aşılmayacak

·         Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma süresinde (bir vardiya) işçinin maruziyetini belirleyecek şekilde olacaktır.

·         Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak Dünya Sağlık Teşkilatı’nın 1997 tarihinde tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer sonuçları veren başka bir metotla yapılacaktır

·         Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.

 

KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ

ü  BAĞIMSIZ ETKİ ;vücuda alınan her kimyasal birbirinden tamamen bağımsız fizyolojik etkide bulunabilir

ü  ANTAGONİZMA ;bir kimyasal maddenin etkisi diğeri tarafından ortadan kaldırılabilir. (1+1=0).

ü  SİNERJİK ETKİ ;kimyasallar aynı organda aynı yönde ve aynı şekilde etki edebilirler.

ü  ADDİTİF ETKİ ;organizmaya giren ve aynı yönde etki gösteren 2 kimyasal madde toplu etkisi bunların bir birlerinden ayrı iken gösterdikleri toksikolojik etkinin toplamına eşittir (1+1=2)

ü  POTANSİYALİZASYON; bir kimyasal madde diğerinin etkisini arttırır. böylece birinci madde potansiyatör olarak etki eder ve toplam etkide her iki kimyasalın kendi etkilerinin toplamından fazladır (1+1=4) bazı durumlarda bir madde tek başına zarara sebep olmaz, ama başka bir kimyasal maddenin toksik etkisini indükleyebilir (0+1=3)

·         Yanabilir maddeler ile oksitleyici maddelerin birlikte depolanmasına izin verilmez

·         Zehirli ve Çok Zehirli Maddelerin  Oksitleyici Maddelerle,

·         Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici MaddelerinParlayıcı Maddelerle ,

·         Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici Maddelerin Peroksitler, Suyla temas edince parlayıcı gaz çıkaran maddeler, Basınçlı Gazlar, Dondurulmuş Sıvı Gazlar, Amonyumnitrat Gübrelerle bir arada depolanması sakıncalıdır

·         Yakıcı, yanıcı, zehirli, çok zehirli veya oksitleyici maddelerin kırılabilir kaplarının ambalajları sadece 40 cm yüksekliğe kadar depolanabilir

·         Yakıcı, yanıcı, zehirli, çok zehirli veya oksitleyici maddelerin diğer kapları 150 cm’den fazla yükseklikten düşmeyecek şekilde depolanmalıdır

·         İstif yeri ana yollar ve bunlara dik yönde tali yollara ayrılmalı, İstifler arasında ara yollar bulunmalı, Yolların genişliği ve yapıları, taşıma işlerinde kullanılan araçlara uygun olmalı,

·         Genel olarak ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ara yollar 1 m olmalıdır.