ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İSG

ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İSG

ü  Elektrik, (-) negatif yük sahibi elektronların ve iyonların hareketi sonucu oluşan yük akımıdır.

ü  Doğru Akım: Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti değişmeyen akıma denir. Genelde elektronik devrelerde kullanılır. En ideal doğru akım en sabit olanıdır. En sabit doğru akım kaynakları da pillerdir.

ü  Alternatif Akım: Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti değişen akıma denir. Büyük elektrik devrelerinde ve yüksek güçlü elektrik motorlarında kullanılır. Evlerimizdeki elektrik, alternatif akım sınıfına girer. Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, aspiratör ve vantilatörler direk alternatif akımla çalışırlar. Televizyon, müzik seti ve video gibi cihazlar ise alternatif akımı doğru akıma çevirerek kullanırlar.

ü  Küçük Gerilim:Anma gerilimi 50 Volt’a kadar olan gerilim değeridir.

ü  Tehlikeli Gerilim: Etkin değeri alternatif akımda 50 Volt’un doğru akımda 120 Volt’ un üstünde olan, yüksek gerilimde ise, hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir.

ü  Alçak Gerilim: Etkin değeri 1000 Volt ya da 1000 Volt’ un altında olan fazlar arası gerilimdir.

ü  Yüksek Gerilim:Etkin değeri 1000 Volt’ un üzerindeki fazlar arası gerilimdir.

ü  Frekans(Hz): Birim zamandaki salınım sayısıdır

ü  Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar ve eşyalar için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.       

ü  Elektrik iç tesisleri:Yapıların içinde veya bu yapılara ek olarak kurulmuş tesisler dışındaki her türlü alçak gerilim tesisleri, evlere ait, bağ, bahçe tesisleri, sürekli tesislerin işletemeye açılmasına kadar kurulmuş geçici tesisler..

Elektrik Akımının İnsan Vücudundaki etkileri

ü  Alçak gerilim değerlerinde iletim yolu dolaşım sistemi yani kalp üzerinden meydana gelir.Bu nedenle alçak gerilimlerin öldürücü etkisi kalp fibrinasyonundan (şok) kaynaklanmaktadır.

ü  Yüksek gerilimlerde vücuda uygulanan elektriksel alan şiddetinin daha fazla olması nedeniyle dolaşım sistemi dışındaki bir çok organ da iletken hale gelir.

ü  Özellikle iletim yolunda bulunan  deri dokusunun direnç etkisi nedeniyle oluşan aşırı ısı doku yanmasına neden olur.

ü  İnsan vücudu toplam direnci 2500 ohm alınıp, insan için tehlikesiz akım 20 mA alınırsa 50 voltluk bir temas gerilimi sınır değer olarak kabul edilebilir. Bu nedenle 50 voltun üzerindeki şebeke (50 Hz) gerilimi tehlikeli gerilim olarak kabul edilir

ü  İnsan vücudundan geçen 50 Hz’ lik alternatif akımın farklı şiddetlerinin fizyolojik etkileri:

Akım şiddetiFizyolojik belirtisi

0.01 mA              Akımın hissedilme sınırı,elde gıdıklanma

1-5 mA               Elde uyuşma, el ve kol hareketinin zorlaşması

5-15 mA             Elde, kolda kramp başlaması, tansiyon yükselmesi

15-25 mA            Kasılmalar artar, ancak kalp etkilenmez

25-80 mA            Tahammül edilebilir akım şiddetidir

80-100 mAKalpte fibrilasyon meydana gelir, şuur kaybolur

ü  Çalışanları Elektrik Çarpmasından Korumak

·         Koruyucu yalıtma,

·         Üzerinde durulan yerin yalıtılması,

·         Küçük gerilim kullanma,

·         Sıfırlama ve

·         Topraklama, gibi düzenler kullanılır.

·         Kaçak akım rölesi

ü  Koruyucu yalıtma:

Normalde gerilim altında olmayan ancak yalıtım hatası sonucu elektriklenebilen parçaların izoleli yapılmasıdır Elektrik işlerinde kullanılan penseler, kargaburunlar, tornavidalar ve benzer el aletleri

ü  Üzerinde durulan yerin yalıtılması:

Yerleri değişmeyen sabit elektrikli makine ve araçlarla, elektrik panolarının taban alanına tahta ızgara, lastik paspas vb. konulmak suretiyle yapılan bir korunma önlemidir.

ü  Küçük gerilim kullanma:

elektrikli araçların 42 voltluk gerilimle çalıştırılmasıdır. Bu korunma önlemi yapılan elektrikli araçları ayrıca topraklamaya gerek yoktur. Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle, ıslak yerlerde, alternatif akım ile çalışan lambalar kullanıldığı takdirde küçük gerilim kullanılmalıdır

ü  Sıfırlama:

Elektrikli makine ve araçların gövde kısımlarının (yani şaselerinin) nötr iletkenine bağlanmasıdır. Ancak nötr hattına doğrudan doğruya bağlamak için en az 10 mm². kesitinde bakir iletken kullanılması zorunludur.

ü  Topraklama:

Elektrik enerjisinin kullanıldığı yerlerde, üzerinde akım taşıyabilecek madeni kısımların toprak ile yapılan elektriksel bağlantı düzenine topraklama denir.Topraklama devresi, düşük dirençli iletkenden (bakir veya alüminyumdan) yapılmış olmalı,

Bağlandığı cihazın devresinde meydana gelecek en büyük kacak akımı iletecek kapasitede olmalı, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş olarak çekilmelidir.Direnci10 ohm‘ dan büyük levhalara ek topraklama levhası eklenmelidir. Radyoaktif  paratonerlerin topraklama direnci 5 ohm‘ dan küçük olmalıdır.

ü  Kacak akım rölesi :

Tüketici devrede, gelen ve giden akımların birbirlerine eşit olmadığı durumlarda, devreyi otomatik olarak kesen bir koruma cihazıdır. Kacak akım rölesinde toprak hattına da gerek yoktur.

 

ü  Elektrik İle İlgili Fen Adamlarının Yetkileri

 

	Elk. İç tesisi plan, proje hazırlanması ve imzalanması işleri	Elk. iç tesisi yapım işleri	İşletme ve bakım işleri
1. Grup	50 KW	150 KW 400V	1500 KW 35 KV
2. Grup	30 KW	125 KW 400V	1000 KW 35 KV
3. Grup	16 KW	75   KW 400V	500 KW 400 V

 

ü  Elektrik tesislerindeki kesiciler ve ayırıcılar her türlü hava şartlarında devreyi tam ve güvenli bir biçimde ayırmış olmalıdır

ü  Kısa devre ve topraklama işlemi çalışma yerinin en yakın kısımları üzerinde ve bu yerin her iki ucunda yapılmalıdır.

ü  Açık hava elektrik tesisleri en az 180 santimetre yükseklikteki duvar veya tel kafes çitle çevrilmiş olmalı, ikaz levhaları takılmalı, giriş kapıları kilitli olmalıdır.

ü  Elektrik şebekelerinin bakım, onarım, yenileme  işlerine başlamadan önce, bu şebekelerden beslenen tüketicilerde jeneratör bağlı olup olmadığı araştırılmalı, ters besleme olup olmadığı tespit edilmelidir. Ayrıca bu jeneratörlerde enversör şalter bulunmalıdır.

ü  Alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalar kapalı bir tablo içine monte edilmeli, değeri 32amper’ in üstünde olan sigortalar en az bir şalter veya anahtarla kontrol altına alınmalıdır

 

ü  Hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları

 

Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (KV) 0-1	Yatay uzaklık  (m) 1
1-36	2
36-72,5	3
72,5-170	4
170-420	5

 

 

 

 

 

 

 

ü  Gerilim altındaki kısımların dokunmaya karşı gerilimi 50 Volt’tan yukarı olan alternatif veya 120 Volt’ tan yukarı olan doğru akımlı bölümleri devreleri yalıtılmış olmalı

ü  Transmisyon tertibatındaki miller ve yataklar statik elektriğe karşı topraklanmalı, kayışla kasnak arasına ve kayışın kasnağı terk ettiği kısmın her iki tarafına topraklanmış metal taraklar uygun şekilde konmalıdır.

ü  Öğütülerek toz haline getirilmiş maddelerin pnömatik konveyörlerle taşındığı hallerde, statik elektriğe karşı konveyörün metal boruları bütün hat boyunca birbirine iletken bağlantılı olmalı ve topraklanmalı, Titan, Alüminyum ve Magnezyum ince tozlarının taşındığı yerlere statik elektrik detektörleri veya benzeri uygun tertibat konulmalıdır.

ü  Statik elektik birikmelerine karşı, gerekli yerlere statik elektrik yük gidericileri ve nötralizatörler konulmalı

ü  Parlayıcı, patlayıcı tehlikeli ve zararlı maddeler bulunan yerlerde, aydınlatma devresi de dahil olmak üzere elektrik tesisatı bir yılı geçmeyen süreler içinde muntazaman ehliyetli elemanlar tarafından kontrol ve bakıma tabi tutulmalıdır.

ü  Topraklama tesisatı periyodik olarak en az yılda bir, yer değiştirebilen işletme elemanları için altı ayda birdefa yetkili teknik elemanlar tarafından muayene ve ölçümleri yapılmalıdır.

ü  Elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin topraklama tesisatı, hatlar hariç 2 yılda bir, enerji nakil ve dağıtım hatlarının topraklamaları ise en geç 5 yılda bir muayene, ölçme ve denetlemeye tabi tutulmalı, ölçüm sonuçları kaydedilmelidir

ü  Paratonerler ve yıldırıma karşı alınan diğer koruyucu tertibat en az yılda 1 defa ehliyetli elektrikçiye kontrol ettirilmeli, düzenlenen belge işyerinde bulundurulmalıdır

ü  İnşaat şantiyeleri ile diğer açık çalışma yerlerinde kullanılan elektrikli el aletleri küçük gerilim veya 1/1 oranlı, sargıları birbirinden ayrı güvenlik transformatöründen (ayırıcı transformatör) elde edilen gerilimle çalıştırılmalı veya özel olarak imal edilmiş çift yalıtkanlı olmalıdır.

ü  Güvenlik transformatörü kullanılması halinde  çıkış devresine yalnız 1 adet elektrikli el aleti bağlanmalıdır

ü  Tehlikeli Gerilimin alt sınır gerilim değeri 50V

ü  Alçak Gerilim ile Yüksek Gerilim arasındaki sınır gerilim değeri 1000 V

ü  Parlayıcı Patlayıcı ve Yanıcı maddelerin imal edildiği işlendiği veya depolandığı yerler yağ, boya ve diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu binalar ile üzerinde direk veya sivri çıkıntılar yahut su depoları gibi yüksek yerler bulunan binalar yıldırıma karşı yürürlükteki yönetmelik ve şartnamelere göre yapılacak yıldırımlık tesisatı ile hava hatları ise uygun kapasitedeki parafudr ile korunacaktır.

 

ü  Son yıllarda büyük kullanım alanı bulmuş olan yeni bir kesici tipi olan, açma sırasında ark üzerine Sabit basınçlı gaz üflenerek arkı söndürülen, yanmayan, çabuk soğuyan, Dielektrik dayanımı yüksek ve zehirsiz olan ancak söndürme anında toz haline geldiğinde zehirli hale geçen temizlik anında lastik eldiven ve maske kullanılması gereken gaz SF₆

ü  Alçak gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı önemli ve en çok uygulanan, hata akımı ile faaliyete geçen devre elemanları ile sağlanan koruma yöntemi Beslemenin otomatik olarak kesilmesi yöntemidir.

ü  250-450 kV gerilime yaklaşma mesafesi 3,5 m dir.

ü  Yer altı kablolarında yapılacak bir işlemde, elektrik kesilmesinden hemen sonra Kapasitifboşalmayı  temin için, üzerinde çalışılması gereken kabloların bütün iletkenleri kısa devre edilmeli ve topraklanmalıdır

ü  Elektrik iç tesislerinde alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalar kapalı bir tablo içine monte edilmeli, değeri 32 Aüstünde olan sigortalar en az bir şalter veya anahtarla kontrol altına alınmalıdır.

ü  Sabit olmayan tesislerde topraklama kontrolü 6 ayda bir yapılmalıdır

ü  Havai hat ağaç direklerinde yapılacak çalışmalara başlanmadan önce izolatör sıkı bağları çözülmelidir

ü  şebekeden beslenen tesislerde, kullanılan yedek elektriküretim aygıtı (jeneratör) ile şebekeyi ayıran işletme elemanına Enversör şalter denir.

Elektrik İle İlgili Fen Adamlarının Yetki, Görev Ve Sorumlulukları Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine göre 2. grup elektrikçilerin işletme ve bakım yetkileri 1000kW, 35kV dir.