ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İSG
ü Elektrik, (-) negatif yük sahibi elektronların ve iyonların hareketi
sonucu oluşan yük akımıdır.
ü Doğru Akım: Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti
değişmeyen akıma denir. Genelde elektronik devrelerde kullanılır. En ideal
doğru akım en sabit olanıdır. En sabit doğru akım kaynakları da pillerdir.
ü Alternatif Akım: Zamana bağlı olarak yönü
ve şiddeti değişen akıma denir. Büyük elektrik devrelerinde ve yüksek güçlü
elektrik motorlarında kullanılır. Evlerimizdeki elektrik, alternatif akım
sınıfına girer. Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, aspiratör ve vantilatörler
direk alternatif akımla çalışırlar. Televizyon, müzik seti ve video gibi
cihazlar ise alternatif akımı doğru akıma çevirerek kullanırlar.
ü Küçük Gerilim:Anma gerilimi 50 Volt’a kadar olan
gerilim değeridir.
ü Tehlikeli Gerilim: Etkin değeri alternatif
akımda 50 Volt’un doğru akımda 120 Volt’ un üstünde olan, yüksek
gerilimde ise, hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir.
ü Alçak Gerilim: Etkin değeri 1000 Volt ya da 1000 Volt’ un
altında olan fazlar arası gerilimdir.
ü Yüksek Gerilim:Etkin değeri 1000 Volt’ un
üzerindeki fazlar arası gerilimdir.
ü Frekans(Hz): Birim zamandaki salınım sayısıdır
ü Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar,
diğer canlılar ve eşyalar için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.)
tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin
değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik
enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını
sağlayan tesislerdir.
ü Elektrik iç tesisleri:Yapıların
içinde veya bu yapılara ek olarak kurulmuş tesisler dışındaki her türlü alçak
gerilim tesisleri, evlere ait, bağ, bahçe tesisleri, sürekli tesislerin
işletemeye açılmasına kadar kurulmuş geçici tesisler..
Elektrik
Akımının İnsan Vücudundaki etkileri
ü Alçak gerilim değerlerinde iletim yolu dolaşım sistemi yani kalp
üzerinden meydana gelir.Bu nedenle alçak gerilimlerin öldürücü etkisi kalp
fibrinasyonundan (şok) kaynaklanmaktadır.
ü Yüksek gerilimlerde vücuda uygulanan elektriksel alan şiddetinin daha
fazla olması nedeniyle dolaşım sistemi dışındaki bir çok organ da iletken hale
gelir.
ü Özellikle iletim yolunda bulunan
deri dokusunun direnç etkisi nedeniyle oluşan aşırı ısı doku yanmasına
neden olur.
ü İnsan vücudu toplam direnci 2500 ohm alınıp, insan için
tehlikesiz akım 20 mA alınırsa 50 voltluk bir temas gerilimi
sınır değer olarak kabul edilebilir. Bu nedenle 50 voltun üzerindeki şebeke (50
Hz) gerilimi tehlikeli gerilim olarak kabul edilir
ü İnsan vücudundan geçen 50 Hz’ lik alternatif akımın farklı şiddetlerinin
fizyolojik etkileri:
Akım
şiddetiFizyolojik belirtisi
0.01 mA Akımın hissedilme sınırı,elde
gıdıklanma
1-5 mA Elde uyuşma, el ve kol
hareketinin zorlaşması
5-15 mA Elde, kolda kramp başlaması,
tansiyon yükselmesi
15-25 mA Kasılmalar artar, ancak kalp etkilenmez
25-80 mA Tahammül edilebilir akım şiddetidir
80-100 mAKalpte
fibrilasyon meydana gelir, şuur kaybolur
ü Çalışanları Elektrik Çarpmasından Korumak
·
Koruyucu yalıtma,
·
Üzerinde durulan yerin yalıtılması,
·
Küçük gerilim kullanma,
·
Sıfırlama ve
·
Topraklama, gibi düzenler kullanılır.
·
Kaçak akım rölesi
ü Koruyucu yalıtma:
Normalde
gerilim altında olmayan ancak yalıtım hatası sonucu elektriklenebilen
parçaların izoleli yapılmasıdır Elektrik işlerinde kullanılan penseler,
kargaburunlar, tornavidalar ve benzer el aletleri
ü Üzerinde durulan yerin yalıtılması:
Yerleri
değişmeyen sabit elektrikli makine ve araçlarla, elektrik panolarının taban
alanına tahta ızgara, lastik paspas vb. konulmak suretiyle yapılan bir korunma
önlemidir.
ü Küçük gerilim kullanma:
elektrikli
araçların 42 voltluk gerilimle çalıştırılmasıdır. Bu korunma önlemi yapılan
elektrikli araçları ayrıca topraklamaya gerek yoktur. Kazan içinde veya buna
benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle, ıslak yerlerde, alternatif
akım ile çalışan lambalar kullanıldığı takdirde küçük gerilim kullanılmalıdır
ü Sıfırlama:
Elektrikli
makine ve araçların gövde kısımlarının (yani şaselerinin) nötr iletkenine
bağlanmasıdır. Ancak nötr hattına doğrudan doğruya bağlamak için en az 10 mm².
kesitinde bakir iletken kullanılması zorunludur.
ü Topraklama:
Elektrik
enerjisinin kullanıldığı yerlerde, üzerinde akım taşıyabilecek madeni
kısımların toprak ile yapılan elektriksel bağlantı düzenine topraklama denir.Topraklama
devresi, düşük dirençli iletkenden (bakir veya alüminyumdan) yapılmış olmalı,
Bağlandığı
cihazın devresinde meydana gelecek en büyük kacak akımı iletecek kapasitede
olmalı, mekanik ve kimyasal etkilerden korunmuş olarak çekilmelidir.Direnci10
ohm‘ dan büyük levhalara ek topraklama levhası eklenmelidir.
Radyoaktif paratonerlerin topraklama
direnci 5 ohm‘ dan küçük olmalıdır.
ü Kacak akım rölesi :
Tüketici
devrede, gelen ve giden akımların birbirlerine eşit olmadığı durumlarda,
devreyi otomatik olarak kesen bir koruma cihazıdır. Kacak akım rölesinde toprak
hattına da gerek yoktur.
ü Elektrik İle İlgili Fen Adamlarının Yetkileri
|
Elk. İç tesisi plan, proje hazırlanması ve imzalanması işleri
|
Elk. iç tesisi yapım işleri
|
İşletme ve bakım işleri
|
1. Grup
|
50 KW
|
150 KW 400V
|
1500 KW 35 KV
|
2. Grup
|
30 KW
|
125 KW 400V
|
1000 KW 35 KV
|
3. Grup
|
16 KW
|
75
KW 400V
|
500 KW 400 V
|
ü Elektrik tesislerindeki kesiciler ve ayırıcılar her türlü hava
şartlarında devreyi tam ve güvenli bir biçimde ayırmış olmalıdır
ü Kısa devre ve topraklama işlemi çalışma yerinin en yakın kısımları
üzerinde ve bu yerin her iki ucunda yapılmalıdır.
ü Açık hava elektrik tesisleri en az 180 santimetre yükseklikteki
duvar veya tel kafes çitle çevrilmiş olmalı, ikaz levhaları takılmalı, giriş
kapıları kilitli olmalıdır.
ü Elektrik şebekelerinin bakım, onarım, yenileme işlerine başlamadan önce, bu şebekelerden
beslenen tüketicilerde jeneratör bağlı olup olmadığı araştırılmalı, ters
besleme olup olmadığı tespit edilmelidir. Ayrıca bu jeneratörlerde enversör
şalter bulunmalıdır.
ü Alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalar kapalı bir
tablo içine monte edilmeli, değeri 32amper’ in üstünde olan sigortalar
en az bir şalter veya anahtarla kontrol altına alınmalıdır
ü
Hava hattı iletkenlerinin
en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları
Hattın izin verilen en yüksek sürekli işletme gerilimi (KV)
0-1
|
Yatay uzaklık (m)
1
|
1-36
|
2
|
36-72,5
|
3
|
72,5-170
|
4
|
170-420
|
5
|
ü Gerilim altındaki kısımların dokunmaya karşı
gerilimi 50 Volt’tan yukarı olan alternatif veya 120 Volt’ tan yukarı olan
doğru akımlı bölümleri devreleri yalıtılmış olmalı
ü
Transmisyon
tertibatındaki miller ve yataklar statik elektriğe karşı topraklanmalı, kayışla
kasnak arasına ve kayışın kasnağı terk ettiği kısmın her iki tarafına
topraklanmış metal taraklar uygun şekilde konmalıdır.
ü
Öğütülerek toz
haline getirilmiş maddelerin pnömatik konveyörlerle taşındığı hallerde, statik
elektriğe karşı konveyörün metal boruları bütün hat boyunca birbirine iletken
bağlantılı olmalı ve topraklanmalı, Titan, Alüminyum ve Magnezyum ince
tozlarının taşındığı yerlere statik elektrik detektörleri veya benzeri uygun
tertibat konulmalıdır.
ü
Statik elektik
birikmelerine karşı, gerekli yerlere statik elektrik yük gidericileri ve
nötralizatörler konulmalı
ü Parlayıcı, patlayıcı tehlikeli ve zararlı maddeler bulunan yerlerde,
aydınlatma devresi de dahil olmak üzere elektrik tesisatı bir yılı geçmeyen
süreler içinde muntazaman ehliyetli elemanlar tarafından kontrol ve bakıma
tabi tutulmalıdır.
ü Topraklama tesisatı periyodik olarak en az yılda bir, yer
değiştirebilen işletme elemanları için altı ayda birdefa yetkili teknik
elemanlar tarafından muayene ve ölçümleri yapılmalıdır.
ü Elektrik üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin topraklama tesisatı,
hatlar hariç 2 yılda bir, enerji nakil ve dağıtım hatlarının
topraklamaları ise en geç 5 yılda bir muayene, ölçme ve denetlemeye tabi
tutulmalı, ölçüm sonuçları kaydedilmelidir
ü Paratonerler ve yıldırıma karşı alınan diğer koruyucu tertibat en az yılda
1 defa ehliyetli elektrikçiye kontrol ettirilmeli, düzenlenen belge
işyerinde bulundurulmalıdır
ü İnşaat şantiyeleri ile diğer açık çalışma yerlerinde kullanılan
elektrikli el aletleri küçük gerilim veya 1/1 oranlı, sargıları birbirinden
ayrı güvenlik transformatöründen (ayırıcı transformatör) elde edilen gerilimle
çalıştırılmalı veya özel olarak imal edilmiş çift yalıtkanlı olmalıdır.
ü Güvenlik transformatörü kullanılması halinde çıkış devresine yalnız 1 adet elektrikli el
aleti bağlanmalıdır
ü Tehlikeli Gerilimin alt sınır gerilim
değeri 50V
ü Alçak Gerilim ile Yüksek Gerilim arasındaki sınır gerilim değeri 1000 V
ü Parlayıcı Patlayıcı ve Yanıcı maddelerin imal edildiği işlendiği veya
depolandığı yerler yağ, boya ve diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu binalar ile
üzerinde direk veya sivri çıkıntılar yahut su depoları gibi yüksek yerler
bulunan binalar yıldırıma karşı yürürlükteki yönetmelik ve şartnamelere göre
yapılacak yıldırımlık tesisatı ile hava hatları ise uygun kapasitedeki parafudr
ile korunacaktır.
ü Son yıllarda büyük kullanım alanı bulmuş olan yeni bir kesici tipi olan,
açma sırasında ark üzerine Sabit basınçlı gaz üflenerek arkı söndürülen,
yanmayan, çabuk soğuyan, Dielektrik dayanımı yüksek ve zehirsiz olan ancak
söndürme anında toz haline geldiğinde zehirli hale geçen temizlik anında lastik
eldiven ve maske kullanılması gereken gaz SF6
ü Alçak gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı önemli ve en çok
uygulanan, hata akımı ile faaliyete geçen devre elemanları ile sağlanan koruma
yöntemi Beslemenin otomatik olarak kesilmesi yöntemidir.
ü 250-450 kV gerilime yaklaşma mesafesi 3,5 m dir.
ü Yer altı kablolarında yapılacak bir işlemde, elektrik kesilmesinden
hemen sonra Kapasitifboşalmayı
temin için, üzerinde çalışılması gereken kabloların bütün iletkenleri
kısa devre edilmeli ve topraklanmalıdır
ü Elektrik iç tesislerinde alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalar kapalı bir
tablo içine monte edilmeli, değeri 32 Aüstünde olan sigortalar en az bir
şalter veya anahtarla kontrol altına alınmalıdır.
ü Sabit olmayan tesislerde topraklama kontrolü 6 ayda bir
yapılmalıdır
ü Havai hat ağaç
direklerinde yapılacak çalışmalara başlanmadan önce izolatör sıkı bağları
çözülmelidir
ü şebekeden beslenen tesislerde, kullanılan yedek elektriküretim aygıtı
(jeneratör) ile şebekeyi ayıran işletme elemanına Enversör şalter denir.
Elektrik İle İlgili Fen Adamlarının Yetki, Görev Ve
Sorumlulukları Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine göre 2. grup elektrikçilerin
işletme ve bakım yetkileri 1000kW, 35kV dir.