KİMYASAL RİSK FAKTÖRLERİ
ü PATLAYICI MADDE (E): Atmosferik oksijen olmadan
da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen
kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test
koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi
haldeki maddelerdir.
ü Oksitleyici madde (O) : Özellikle
yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde
ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir
ü Çok kolay alevlenir madde (F+) : 0 °C’den düşük
parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki
maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen,
gaz haldeki maddelerdir.
ü Kolay alevlenir madde (F) :
a)
Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve
sonuç olarak alevlenen,
b)
Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının
uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c)
Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d)
Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz
yayan maddelerdir.
ü Alevlenir madde (F) : Parlama
noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.
ü Çok toksik madde (T+) : Çok az
miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde
insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan
maddelerdir.
ü Toksik madde (T) : Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden
olan maddelerdir.
ü Zararlı madde (Xn) : Solunduğunda, ağız yoluyla
alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik
hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
ü Aşındırıcı madde (C) : Canlı doku ile
temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.
ü Tahriş edici madde (Xi) : Mukoza veya
cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokaleritem,
eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan
maddelerdir.
ü Kanserojen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla
alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser
oluşumunu hızlandıran maddelerdir.
·
Kategori 1;İnsan için Kanserojen Olduğu Bilinen Maddeler.
·
Kategori 2 ;İnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler
·
Kategori 3 ;İnsandaKanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat VerilerinYetersiz
Olduğu Maddeler
ü Mutajenmadde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında,
deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu
etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.
ü Üreme için toksikmadde : Solunduğunda,
ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme
fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek
kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin
oluşumunu hızlandıran maddelerdir.
ü Çevre için tehlikeli madde (N): Çevre ortamına
girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya
uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.
ü Tehlike: Birkimyasalmaddeninyapısalözelliğinedeniylezararvermepotansiyelidir.
ü Risk:Kimyasalmaddeninzararvermepotansiyelininçalışmave/veyamaruziyetkoşullarındaortayaçıkmasıolasılığıdır.
ü Akut: Birkimyasalmaddeninetkisininaniveyaçokkısasüredegelişmesidir
ü Kronik:
Birkimyasalmaddeninetkisinintekrarlananmaruziyetlersonucundauzundönemdegelişmesidir
ü Limit değerler konusunda yaygın olarak, “eşik sınır değer(ESD)” ve “müsade
edilen azami konsantrasyon(MAK değer)” kullanılmaktadır.
·
ESD kavramı, zaman ağırlıklı ortalama
değerdir.
·
MAK değer kavramı ise, daha çok toksik
etkisi olan maddeler için uygun olan bu kavram, etkenin hiç bir zaman aşmaması
gereken bir düzeye işaret eder. Bu
düzey aşılırsa hemen akut şeklinde bir zararlı etki meydana gelir
ü EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.
ü CAS : Kimyasal
maddelerin servis kayıt numarası.
ü TWA : 8 saatlik referans
zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama.
ü STEL : Başka bir süre
belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede maruz kalınan, aşılmaması gereken limit
değer.
ü mg/m3 : 20OC sıcaklıkta
ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı)
basınçtaki 1 m3 havada bulunan maddenin
miligramcinsinden miktarı.
ü ppm : 1
m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3).
PARPATA GÖRE KİMYASALLARIN
SINIFLANDIRILMASI
I-PARLAYICI PATLAYICI VE TEHLİKELİ MADDELER
ü 1-A- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları
ü 1-B- Parlayıcı Katı Maddeler (Magnezyum ve benzeri Parlayıcı katı
maddeler ve Alaşımları)
ü 1-C- Parlayıcı Patlayıcı Maddeler (Nitroselüloz, Selüloit ve benzeri
Parlayıcı Patlayıcı Maddeler)
ü 1-Ç- Karpit (Kalsiyum Karbür) ve Asetilen
ü 1-D- Uçucu, Parlayıcı sıvılarla hazırlanan tabanca boyaları
ü 1-E- Un, yem benzeri maddeler,
ü 1-F- Nişasta ve benzeri maddeler
II-SICAK VE SOĞUK KOROZİF MADDELER
ü II-A- Nitrik asit, Sülfürik asit, Hidroklorik asit,
ü II-B- NaOH, KOH, Ca(OH)2 vs (Sodyum hidroksit, Potasyum hidroksit,
Kalsiyum hidroksit)
ü II-C- Hidroflorikasit,
ü II-Ç- Katı Karbondioksit (kurubuz),
III-ZEHİRLEYİCİ, TAHRİŞ EDİCİ
ü III-A- Kurşun ve Kurşun Alaşımları veya Kurşun Bileşikleri,
ü III-B- Fosfor ve Bileşikleri,
ü III-C- Zehirleyici, tahriş edici ve zararlı katı veya sıvı haldeki
maddeler,
ü III-Ç- Zehirleyici, tahriş edici ve zararlı sıvı veya gaz haldeki
maddeler.
ü III-D- Maden kömürü katranından elde edilen aromatik hidrokarbonlar (Benzen, Naftalin, Antrasen) ve Türevleri
(Toluen, Ksilen, Fenol, Krezol) ve
benzerleri,
ü III-E- Zehirleyici, tahriş edici ve zararlı sıvı veya gaz haldeki bir
kısım maddeler,
ü III-F- Hayvansal ve bitkisel maddeler.
·
Asbestli çalışmalarda TWA
0.1 lif/cm3 değeri aşılmayacak
·
Numune alma süresi, ölçüm veya zaman
ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma süresinde (bir vardiya) işçinin
maruziyetini belirleyecek şekilde olacaktır.
·
Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak
Dünya Sağlık Teşkilatı’nın 1997 tarihinde tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer
sonuçları veren başka bir metotla yapılacaktır
·
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5
mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve boyu eninin 3 katından büyük
olan lifler hesaba katılacaktır.
KİMYASAL MADDE ETKİLEŞMELERİ
ü BAĞIMSIZ ETKİ ;vücuda alınan her kimyasal birbirinden
tamamen bağımsız fizyolojik etkide bulunabilir
ü ANTAGONİZMA ;bir kimyasal maddenin etkisi diğeri
tarafından ortadan kaldırılabilir. (1+1=0).
ü SİNERJİK ETKİ ;kimyasallar aynı organda aynı yönde ve
aynı şekilde etki edebilirler.
ü ADDİTİF ETKİ ;organizmaya giren ve aynı yönde etki
gösteren 2 kimyasal madde toplu etkisi bunların bir birlerinden ayrı iken
gösterdikleri toksikolojik etkinin toplamına eşittir (1+1=2)
ü POTANSİYALİZASYON; bir kimyasal madde
diğerinin etkisini arttırır. böylece birinci madde potansiyatör olarak etki
eder ve toplam etkide her iki kimyasalın kendi etkilerinin toplamından fazladır
(1+1=4) bazı durumlarda bir madde tek başına zarara sebep olmaz, ama başka bir
kimyasal maddenin toksik etkisini indükleyebilir (0+1=3)
·
Yanabilir maddeler ile oksitleyici
maddelerin birlikte depolanmasına izin verilmez
·
Zehirli ve Çok Zehirli Maddelerin Oksitleyici Maddelerle,
·
Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici
MaddelerinParlayıcı Maddelerle ,
·
Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici
Maddelerin Peroksitler, Suyla temas edince parlayıcı gaz çıkaran maddeler,
Basınçlı Gazlar, Dondurulmuş Sıvı Gazlar, Amonyumnitrat Gübrelerle bir arada
depolanması sakıncalıdır
·
Yakıcı, yanıcı, zehirli, çok zehirli veya oksitleyici maddelerin
kırılabilir kaplarının ambalajları sadece 40 cm yüksekliğe kadar
depolanabilir
·
Yakıcı, yanıcı, zehirli, çok zehirli veya oksitleyici maddelerin diğer
kapları 150 cm’den fazla yükseklikten düşmeyecek şekilde depolanmalıdır
·
İstif yeri ana yollar ve bunlara dik yönde tali yollara ayrılmalı,
İstifler arasında ara yollar bulunmalı, Yolların genişliği ve yapıları, taşıma
işlerinde kullanılan araçlara uygun olmalı,
·
Genel olarak ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ara yollar 1 m olmalıdır.